Военная социология вне социологии: анализ турецкого опыта

Военная социология вне социологии:
анализ турецкого опыта


Атеш Б.

доктор социологии, доцент, Департамент военной социологии Турецкого университета национальной обороны, Стамбул, Турция barisates@gmail.com

Смирнова Ю. А. (Переводчик)

кандидат социологических наук, преподаватель кафедры социологии Московского государственного лингвистического университета, Москва, Россия novyuliaalex@yandex.ru

DOI: 10.31857/S0132162525020086
ID статьи на сайте журнала:


Ссылка при цитировании:

Атеш Б. , Смирнова Ю. А. Военная социология вне социологии: анализ турецкого опыта // Социологические исследования. 2025. № 2. С. 75-88.
DOI 10.31857/S0132162525020086


Аннотация

Анализируются причины позднего развития военной социологии в Турции и весьма ограниченного вклада турецких социологов в эту междисциплинарную область. Исторически сложилось так, что особый характер военно- гражданских отношений, сложившихся в Турции, преимущественно стал предметом изучения политологов, а не социологов. Ретроспективный анализ показывает, что такое положение, во-первых, объясняется закрытостью для социологов исследований в вооруженных силах. Во-вторых, социология как наука была в Турции политизирована и ассоциировалась с коммунистической идеологией, что вызывало недоверие к ней со стороны армейского руководства. В-третьих, сами турецкие социологи проявляли относительную апатию к изучению этой области. Однако открытие с 2018 г. в ряде турецких вузов основных и дополнительных образовательных программ по военной социологии дает надежду на поступательное развитие этой исследовательской области, несмотря на сохраняющиеся трудности, связанные с ограничениями проведения социологических исследований в вооруженных силах. Статья основана на анализе официальных отчетов и публикаций, выводах автора как участника институционализации военной социологии, а также на данных интервью с экспертами, вовлеченными в этот процесс.


Ключевые слова
военная социология; гражданско-военные отношения; турецкие вооруженные силы; бюрократические ограничения; политизация социологии


Список литературы

Ateş B. (2020) Askeri Sosyoloji: Kuruluş, Gelişim ve Gelecek Üzerine Bir Değerlendirme. Türk Savaş Çalışmaları Dergisi. Vol. 1. No. 1: 53–74. (In Turk.)

Ateş B. (2021) Askeri Sosyoloji. In: Savaş Çalışmaları El Kitabı. Ed. by M. Uyar. İstanbul: Kronik Kitap: 173– 210. (In Turk.)

Ateş B. (2023) “Military Innovation and Turkish Society: Toward a Post- Heroic Warfare?”. In: Military Innovation in Türkiye: An Overview of the Post- Cold War Era. Ed. by B. Ateş. London: Routledge: 171–187.

Ateş B. (2024). Turkish Military Sociology: Exploring the Evolution of an Early Starter but Latecomer. Armed Forces & Society. No. 0(0): 1–27. DOI: 10.1177/0095327X241246276.

Ateş B., Libel T. (2024) Committed to its Founding Principles: Fifty Years of Armed Forces & Society Journal. Armed Forces & Society. No. 0(0): 1–17. DOI: 10.1177/0095327X241296827.

Başgöz İ., Wilson H. E. (1968) Educational Problems in Turkey 1920–1940. Indiana University Publications.

Başpınar A. (2012) Sosyolojinin Konusu Olarak Ordu ve Asker: Askeri Sosyoloji. İstanbul University Journal of Sociology. Vol. 3. No. 24: 279–314.

Ben- Ari E., Levy Y. (2014) Getting Access to The Field: Insider/outsider perspectives. In: Routledge Handbook of Research Methods in Military Studies. Ed. by J. Soeters, P. M. Shields, S. Rietjens. London: Routledge: 9–18.

Berkes N. (1936) Sociology in Turkey. American Journal of Sociology. Vol. 42, No. 2: 238–246.

Birand M. A. (1986) Emret Komutanım. İstanbul: Milliyet Yayınları. (In Turk.)

Bozdemir M. (1982) Türk Ordusunun Tarihsel Kaynakları. Ankara: SBF Yayınevi. (In Turk.)

Bulut Y. (2021) Türk Sosyolojisinin Kısa Tarihi. İstanbul: Alfa. (In Turk.)

Çetik M. (1998) Üniversitede Cadı Kazanı: 1948 DTCF Tasfiyesi ve Pertev Naili Boratav’ın Müdafaası. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. (In Turk.)

Demirel T. (2009) Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Toplumsal Meşruiyeti Üzerine. In: Bir Zümre, Bir Parti: Türkiye’de Ordu. Ed. by A. İnsel, A. Bayramoğlu. İstanbul: Birikim Yayınları: 345–379. (In Turk.)

Eken H. (2006) Toplumsal Cinsiyet Olgusu Temelinde Mesleğe İlişkin Rol ile Aile İçi Rol Etkileşimi: Türk Silahlı Kuvvetlerindeki Kadın Subaylar. Selçuk Üniversitesi SBE Dergisi, Vol.15: 247–279. (In Turk.)

Ergin O. (1977) Türk Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası. (In Turk.)

Erker Ş. G. (1939) Ordu Sosyolojisi Yolunda Bir Deneme. Vol. 1. İstanbul: Bürhaneddin Matbaası. (In Turk.)

Görgün- Baran A. (2008) Birsen Gökçe. In: Türkiye’de Sosyoloji. Vol. 2. Ed. by Ç. Özdemir. Ankara: Phoenix: 371–424. (In Turk.)

Gürcan M. (2016) Opening the blackbox: The Transformation of the Turkish Military (Publication no: 430384) [Doctoral Dissertation, Bilkent University].

Gürcan M. (2018) A Snapshot of the Blackbox: A 2015 Survey of the Turkish Officer Corps. Turkish Studies. Vol. 19. No. 1: 97–117.

Güreli N. (1991) Astsubaylar. İstanbul: Milliyet Yayınları. (In Turk.)

Handbook of the Sociology of the Military. (2006) Ed. by G. Caforio. 1st edition. New York: Springer.

Hirsch E. (2005) Anılarım. Ankara: TÜBİTAK Yayınları. (In Turk.)

Huntington S. P. (1957) The Soldier and The State. The Theory and Politics of Civil- Military Relations. Cambridge: Belknap.

Janowitz M. (1982) Consequences of Social Science Research on the U. S. Military. Armed Forces & Society. Vol. 8. No. 4: 507–524.

Jenkins G. (2001) The Military and Turkish Society. The Adelphi Papers. Vol. 41. No. 337: 9–20.

Karpat K. (1970) The Military and Politics in Turkey, 1960–1964: A Socio- Cultural Analysis of a Revolution. The American Historical Review. Vol. 75. No. 6: 1654–1683.

Kayalı K. (2021) Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İstanbul: İletişim Yayınları, 7th ed. (In Turk.)

Kışlalı A. T. (1974) Türk Ordusu Toplumsal Kökeni Üzerinde Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Vol. 29. No. 2: 89–105. (In Turk.)

Kuloğlu C. (2005). The Turkish Military Academy from a Gender Perspective. In: Military Missions and Their Implications Reconsidered: The Aftermath of September 11th. Ed. by G. Caforio, G. Kümmel. Amsterdam: Elsevier, 575–582.

Lybyer A. H. (1913) The Government of the Ottoman Empire in the Age of Suleiman the Magnificent. Cambridge: Harvard University Press.

Military Sociology: A Guided Introduction. (2023) Ed. by W. Scott W. et al. London: Routledge.

Obraztsov I. V. (2019) The Institutionalization of Military Sociology: The Russian Path of Gains and Losses. Journal of Political & Military Sociology. Vol. 46. No. 1: 124–163.

Özcan A., Çelebi S. (2023) Soldier as an Example of a Special Law Enforcement Force: Forest Protection General Command (1937–1945). Amme İdaresi Dergisi. Vol. 56. No. 3: 19–33.

Özdağ Ü. (1991) Ordu – Siyaset İlişkisi, Atatürk ve İnönü Dönemleri. Ankara: Gündoğan Yayınları. (In Turk.)

Safi P. (2023) Millî İstihbarat Teşkilâtı 1826–2023. İstanbul: Kronik Kitap. (In Turk.)

Sayılan F., Yıldız A. (2009) The historical and political context of adult literacy in Turkey. International Journal of Lifelong Education. Vol. 28. No.6: 735–749.

Şenses B. (2021) Türk Ordusunun Siyasi Kökleri 1883–1960. Çanakkale: Paradigma Akademi. (In Turk.).

TÜİK. (2022) İstatistik Göstergeler, 1923–2022. Ankara, Türkiye İstatistik Kurumu. (In Turk.)

Türk A. (1988) Sosyoloji ve Psikolojinin Askerlik Mesleğindeki Yeri ve Önemi. Bursa: Işıklar Askeri Lisesi Yay. (In Turk.)

Uyar M. (2005) Brothers in Arms: Turkish Officers in the Çanakkale (Dardanelles) Campaign. Paper presented to the Conference Gallipoli in Retrospect 90 Years on, Onsekiz Mart University International Conference, Çanakkale, 21–23 April.

Uyar M., Varoğlu A. K. (2008) In Search of Modernity and Rationality: The Evolution of Turkish Military Academy Curricula in a Historical Perspective. Armed Forces & Society. Vol. 35. No. 1: 180–202.

Uyar M., Erickson E. (2009) A Military History of the Ottomans: From Osman to Atatürk. California Praeger.

Ülken H. Z. (2008) Dünyada ve Türkiyede Sosyoloji Araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yay. (In Turk.)

Ünsaldı L., Geçgin E. (2019) Sosyoloji Tarihi, Dünya’da ve Türkiye’de. Ankara: Heretik Yayınları. (In Turk.)

Varoğlu A. et al. (2005) The Turkish Military in Transition. In: Military Missions and Their Implications Reconsidered: The Aftermath of September 11. Ed. by G. Caforio, G. Kümmel. Amsterdam: Elsevier: 551–594.

Yılmaz H. (2013) Becoming Turkish / Nationalist Reforms and Cultural Negotiations in Early Republican Turkey (1923–1945). New York: Syracuse University Press.

YÖKTEZ (2024) Turkish Council of Higher Education Thesis Center. URL: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.

Содержание номера № 2, 2025